In de kerk, uit de kast

Op 23 januari 2025 ging de voorstelling 'In de kerk, uit de kast' in première in de Waalse kerk te Leeuwarden. Een theatervoorstelling over homo zijn in een Christelijke gemeente.

Rondom Leeuwarden schreef het volgende hierover:

LEEUWARDEN - De LHBTI+ gemeenschap en de christelijke kerk; voor veel mensen gaan zij niet goed samen. Theaterdocent en regisseur Anne Bouma is het daarmee niet eens. Volgens haar kan geloof en het hebben van een andere geaardheid heel goed naast elkaar bestaan. Het kan elkaar juist versterken. Samen met regieassistent Joas Jager en acteurs Miek Knook en Floris Wattel maakte ze de voorstelling 'In de kerk uit de kast', als onderdeel van haar meesterstuk voor de opleiding Docent Theater. Op 23 januari ging de voorstelling in première in de Waalse Kerk en op 21 maart speelt de voorstelling in de Doopsgezinde Kerk in Leeuwarden.

Al meer dan drie jaar loopt Anne rond met het idee om een voorstelling te maken over hoe het is om zowel gelovig als LHBTI'er te zijn: "Vanaf jaar één van de opleiding tot Theaterdocent weet je dat je in het laatste jaar een meesterstuk moet maken en denk je erover na waarover dit dan moet gaan. Ik wist dat ik iets wilde met LHBTI-zaken, maar had nog geen idee in wat voor context." Zelf is Anne biseksueel én gelovig: "Als kind voelde ik mij altijd heel veilig in de kerk en nadat ik heb eigenlijk alleen maar heel veel liefde ervaren in de gemeente." Toch weet ze ook dat dat niet overal het geval is: "De combinatie gelovig en LHBTI zijn, dat veroorzaakt frictie. Als ik mensen vertel dat ik gelovig ben, dan vragen sommigen direct: wat vind je dan van homo's? Ze gaan ervan uit dat er veel strijd is, maar ik heb dat zelf anders meegemaakt. Dat vond ik interessant."

Anne besluit haar meesterstuk te maken over deze interessante tegenstelling en ging in gesprek met christenen en LHBTI'ers: "Daar hoorde ik ook andere verhalen, van mensen die zich hun hele leven hebben verstopt of die uit hun gemeente zijn gezet. Natuurlijk weet je dat het gebeurt, maar het is toch pittig. Dat doet zeker wat met je." Eén van de personen die Anne spreekt tijdens haar vooronderzoek is Floris. Ook hij is homo en christen: "Ik weet al vanaf mijn elfde dat ik op jongens val en had gelijk door: dit is niet iets waarover gepraat wordt in de kerk. Toen ik op mijn zeventiende uit de kast kwam kreeg ik heel erg het gevoel dat ik er er wel mocht zijn, maar mijn homo-zijn niet. Dat deel van mij is altijd genegeerd. Pas sinds kort is het gesprek hierover gestart, maar dat had niet zo lang hoeven duren."

Twee spelers, één personage

Anne ziet vrijwel direct in Floris één van de hoofdrolspelers voor haar voorstelling, ondanks dat hij geen formele opleiding tot acteur heeft gevolgd en hij in eerste instantie alleen wilde bijdragen aan haar vooronderzoek. Anne: "We hadden gelijk een goede klik en juist omdat hij nog niet zoveel ervaring had, was dat voor mij als theaterdocent een mooie kans. Het gaat ook om het leerproces." Ook actrice Miek en regieassistent Joas sluiten zich aan en samen gaan ze aan de slag: "Eerst hebben we gekeken naar verschillende citaten uit de interviews die ik heb gedaan. Welke vielen ons op? Welke situaties herkenden we en welke onderdelen resoneren met ons? Dit gebruikten we als startpunt."

'We willen laten zien dat iedereen Sam kan zijn'

Eén van de onderwerpen is de eenzaamheid die je kan ervaren wanneer je erachter komt dat je anders bent, vertelt Floris: "Je weet op een gegeven moment dat je anders bent dan de meeste mensen. Hoe ga je daarmee om?" In de voorstelling spelen Miek en Floris één personage, genaamd Sam, legt Anne uit: "Hierdoor konden we het innerlijke conflict zichtbaar maken. Wanneer Sam erachter komt dat die homo is, reageert Floris in eerste instantie uitgelaten en Miek juist wat bedrukt." Bovendien wilden ze laten zien dat iedereen Sam kan zijn: "En thema's als eenzaamheid zijn ook herkenbaar als je niet LHBTI bent."

Een kwetsbaar maakproces

Tijdens het maken van de voorstelling deelden Anne, Joas, Floris en Miek hun eigen verhalen met elkaar. Dat kan best spannend zijn, beaamt Floris: "Het onderwerp nodigt ook uit om kwetsbaar te zijn. Ik heb vrijwel direct de beslissing gemaakt om 100% open te zijn. Als ik een deel van mijn eigen verhaal bij mijzelf had gehouden en alleen een rol had gespeeld, dan was het verhaal minder sterk geweest."

Ook Anne was als regisseur open over haar verhaal: "Ik heb gemerkt dat ik door mezelf kwetsbaar op te stellen een veilige omgeving kan creëren waarin anderen dit ook durven. Dat is een hele waardevolle les voor een theaterdocent, want ook in een klas moet iedereen de vrijheid voelen om te experimenteren, om fouten te maken en om hun verhaal te delen."

Het publiek doet mee

Na veel experimenteren, repeteren, improviseren en reviseren was het script af. In de voorstelling 'In de kerk uit de kast' wordt het publiek meegenomen in het leven van Sam, die erachter komt dat die homo is. Bezoekers van de première kregen voor de voorstelling van start ging een liturgie. Sommige van hen kregen daarmee gelijk een kleine rol als één van de gemeenteleden van Sam. "We willen niet dat het publiek achteruit gaat hangen, maar dat ze actief betrokken worden. Zo dagen we ze uit om echt na te denken over het onderwerp," vertelt Anne. "Het is een belangrijk onderwerp," vult Joas aan. "Het is niet de bedoeling dat ze de voorstelling al zijn vergeten als ze de deur uitstappen."

In de voorstelling zeggen de gemeenteleden, het publiek, desgevraagd zinnen die de verschillende meningen in de kerk vertegenwoordigen. Dat betekent ook dat de soms snoeiharde meningen worden uitgesproken. Daar een stem aan geven, in een show die juist wil laten zien dat je best christen én LHBTI'er kan zijn, dat lijkt ons tegenstrijdig? "Dat was ook wel spannend," geeft Anne toe. "Maar we wilden een objectief verhaal vertellen. Deze verhalen horen er wel bij, hoe naar ik dat ook vind."

Hoewel er in de voorstelling ook ruimte was voor de minder mooie verhalen, is het geen zwaar geheel geworden, vertelt Joas: "Het is natuurlijk in de basis best een moeilijk onderwerp, maar daarom hebben we er juist voor gekozen om het verhaal met veel luchtigheid te brengen." Volgens Anne ging dat heel natuurlijk: "We zijn zelf niet heel zwaarmoedig. Tijdens het maken van de voorstelling hebben we ook veel gelachen en de realiteit is dus ook dat het niet allemaal hele verdrietige verhalen zijn, maar dat er ook veel christenen zijn zoals ik, die juist veel steun krijgen vanuit hun geloof en gemeente."

Voor Anne, Joas, Miek en Floris was het een première om van te dromen én ook de docenten waren tevreden. Anne kreeg te horen dat ze binnenkort haar diploma in ontvangst mag nemen. De voorstelling gaat daarmee echter niet in de ijskast: "We willen het graag vaker spelen om daarmee het gesprek over LHBTI zijn in de kerk op gang te brengen. We zijn super blij dat we op 21 maart uitgenodigd zijn door de Doopsgezinde Kerk in Leeuwarden om de voorstelling daar te spelen en hopen dat we ook bij andere kerken welkom zijn."

Gemeenten die geïnteresseerd zijn om dit thema ook bespreekbaar te maken met deze voorstelling, mogen altijd contact opnemen met mij door te mailen naar anne.theaterdocent@hotmail.com.